Ανεπανάληπτα ενδιαφέρουσα, βαθειά προκλητική και εκπληκτικά τεκμηριωμένη ως προς τα μέσα και την εκτέλεση, η έκθεση Fashioned from Nature στο Victoria & Albert Museum, στο Λονδίνο, αποτελεί την κορυφαία έκθεση που έχω δει μέχρι σήμερα σχετικά με τη μόδα και τη βιωσιμότητα.
Με ιδιαίτερα εύληπτο τρόπο είδα να περνούν μπροστά στα μάτια μου τα τελευταία 400 χρόνια της μόδας, μέσα από 300 εκθέματα που ζωντάνεψαν τη διαρκή σχέση εξάρτησης θα έλεγα και σίγουρα έμπνευσης μεταξύ της φύσης και της μόδας αλλά και το βαθμό στον οποίο η τελευταία εξαντλεί τους φυσικούς πόρους και επιβαρύνει το φυσικό περιβάλλον, όπως όλοι γνωρίζουμε.
Η έκθεση ξεκινά μέσα από ρούχα και αξεσουάρ από τον 17ο αιώνα μέχρι σήμερα που είναι εμπνευσμένα από την εκπληκτική δύναμη και την ομορφιά της φύσης. Προβάλλοντας δημοφιλή στυλ και τάσεις της μόδας, η συναρπαστική έκθεση Fashioned from Nature περιελάμβανε αντικείμενα όπως εντυπωσιακά βοτανικά κεντήματα, φορέματα, κοστούμια, παπούτσια, εσώρουχα, και αξεσουάρ όπως ένα ζευγάρι σκουλαρίκια του 1875 που σχηματίστηκαν από τα κεφάλια δύο πραγματικών πουλιών – και ένα φόρεμα από μουσελίνα της δεκαετίας του 1860 διακοσμημένο με πάνω από 5000 ιριδίζοντα πράσινα φτερά από πραγματικά σκαθάρια, τονίζοντας ότι η σχέση φύσης και μόδας είναι περίπλοκη και συχνά αμφιλεγόμενη!
Μέσα από τις προθήκες στο πρώτο επίπεδο της έκθεσης συνειδητοποίησα το βαθμό στον οποίο το φυτικό και ζωικό βασίλειο έχει εμπνεύσει τη βιομηχανία της μόδας μέσα στους αιώνες. Η έκθεση διαπερνά όλο τον 18ο αιώνα, εξερευνώντας όλες τις βασικές ίνες, όπως το λινάρι, το βαμβάκι, το μετάξι και το μαλλί, καθώς και την άπληστη χρήση φτερών, γούνας, ακόμη και οστών από τον άνθρωπο και φυσικά του φαλαινοκόκκαλου (μπανέλα) που χρησιμοποιήθηκε για πολλές εσωτερικές δομές της ένδυσης, όπως και στο σκελετό των ομπρελών! Έτσι παράλληλα, η έκθεση ερευνά τον αντίκτυπο της μόδας στον φυσικό κόσμο και τις καταστροφικές συνέπειες της συνεχούς ανάγκης για αύξηση της παραγωγής στο περιβάλλον μας.
Συνεχίζοντας το ταξίδι μου στον πρώτο όροφο της έκθεσης συνάντησα πιο μοντέρνα σχέδια εμπνευσμένα από τη φύση, όπως ένα φόρεμα υψηλής ραπτικής Giles Deacon του 2016 με μοτίβο από αυγά πουλιών και ένα λεοπάρ φόρεμα Jean Paul Gaultier του 1997. Ώστοσο, με εντυπωσίασαν τα μοναδικά κομμάτια κορυφαίων οίκων μόδας που καινοτομούν σήμερα προσπαθώντας να απαντήσουν στα άμεσα ζητήματα που προκαλεί η βιομηχανία. Αναμφισβήτητα το κομμάτι που έκλεψε τις εντυπώσεις και την καρδιά μου ήταν το φόρεμα που φορούσε η Emma Watson στο Met Gala 2016 και σχεδιάστηκε από τον Calvin Klein, από νήματα κατασκευασμένα από πλαστικά μπουκάλια. “Κάθε μέρος του φορέματος κατασκευάστηκε με γνώμονα τη βιωσιμότητα”, εξηγεί η Watson στον πρόλογο του βιβλίου που συνοδεύει την έκθεση. “Τα νήματα αυτού του φορέματος πλέκονται σε μια ανανεωμένη ιστορία της κατανάλωσης. Σχεδιάσαμε ακόμη και διαφορετικά επίπεδα, έτσι ώστε ξεχωριστά μέρη να μπορούν να φορεθούν ξανά με διαφορετικούς τρόπους. Είμαι περήφανη για αυτό το φόρεμα».
Όλες οι αισθήσεις μου
Ένα από τα στοιχεία που έδωσαν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στην έκθεση ήταν οι διάφοροι ήχοι που συνόδευαν τις διαφορετικές γωνιές, όπως ο ήχος του τραγουδιού των πουλιών και των ζώων στο φυσικό τους περιβάλλον αλλά και οι ήχοι από την καταστροφική επίδραση του ανθρώπου στον πλανήτη με το θόρυβο των βαρέων μηχανημάτων και τα πριόνια για το κόψιμο των δέντρων. Ομοίως, οι αίσθηση που έδιναν οι προθήκες της έκθεσης οι οποίες όσο προχωρούσαμε μέσα στο χρόνο γίνονταν όλο και πιο “σχολαστικές” και ασφυκτικά γεμάτες προκειμένου να αντανακλούν τις ακόρεστες απαιτήσεις του ανθρώπου από τη φύση, καθώς το παν είναι η επιτάχυνση της παραγωγής. Στο τέλος του ισογείου και πριν περάσω στον επάνω όροφο της έκθεσης, πέρασα μέσα από ανησυχητικές εικόνες καμινάδων γεμάτες καπνό, ενώ σε μια άλλη γωνιά ξεπρόβαλλαν με γοητεία όλα τα εξωτικά είδη που προέρχονται από τις αποικίες της Μ. Βρετανίας, από τις αυστραλιανές φτέρες μέχρι τα φυτά από το Μεξικό.
Βιωσιμότητα & μόδα. Γίνεται;
Ένα πολύ σημαντικό μέρος της έκθεσης παρουσιάζει μια σειρά λύσεων για τη μείωση των επιπτώσεων της μόδας στο περιβάλλον, δίνοντας ένα παράδειγμα από το τζιν με χαμηλή περιεκτικότητα σε νερό ή τη χρήση άγριου καουτσούκ. Μια ενότητα για τις διαμαρτυρίες κατά της βιομηχανίας της μόδας τονίζει τα σημαντικά σχέδια της Vivienne Westwood και Katherine Hamnett συνοδεία αφισών από ακτιβιστές βιωσιμότητας, όπως το Fashion Revolution και, φυσικά, διάφορα κομμάτια από την πρωτοπόρο βιώσιμης ανάπτυξης Stella McCartney.
Φοιτητές από το Centre for Sustainable Fashion στο London College of Fashion δημιούργησαν επίσης διαδραστικές εγκαταστάσεις που εξερευνούν το «Fashion Now» και το «Fashion Future», εμβαθύνοντας στον κύκλο της μόδας και τις απαραίτητες βελτιώσεις που πρέπει να υλοποιηθούν άμεσα. «Στόχος μου είναι μια μέρα η βιωσιμότητα να μην θεωρείται πλέον κάτι το ιδιαίτερο», λέει η Edwina Ehrman, επιμελήτρια της έκθεσης, σε συνέντευξή της στη Βρετανική Vogue. «Δεν πρέπει να είναι πολυτέλεια, θα πρέπει να είναι η καθημερινότητα. Στόχος της έκθεσης είναι να κάνει τους επισκέπτες να σκεφτούν τα υλικά της μόδας και από που προέρχονται τα ρούχα τους. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλά να εκπλήξουν τους ανθρώπους [σε αυτή την έκθεση]. Σήμερα γίνεται τόση πολλή διεπιστημονική έρευνα μεταξύ σχεδιαστών, τεχνικών, επιστημόνων και πολύ περισσότερη ανταλλαγή πληροφοριών από ό,τι νομίζω ότι είχαμε στο παρελθόν. Αυτό που θέλουμε είναι να εμπνεύσουμε συζήτηση και από τη συζήτηση να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να μάθουν περισσότερα».
Και πράγματι η έκθεση Fashioned from Nature υπήρξε ορόσημο για μένα, για το τρόπο που βλέπω και αντιλαμβάνομαι την μόδα, το ύφασμα, τη δημιουργία και την κατανάλωση. Και είχα την τύχη να περάσω πάνω από 4 ώρες στην έκθεση. Και φωτογράφισα τα πάντα. Και αν δεν έπρεπε να ταξιδέψω πίσω στην Αθήνα, θα την επισκεφτόμουν και δεύτερη και τρίτη φορά. Ήθελα να ρουφήξω κάθε γραμμή από την κάθε πληροφορία που με τόση μαεστρία είχε συγκεντρώσει και αποδόσει ο κορυφαίος αυτούς βρετανικός θεσμός που δεν είναι άλλος από το Victoria and Albert Museum, στο Λονδίνο.
Τα ρούχα, η μόδα, η κατανάλωση μάς αγγίζει καθημερινά και θαυμάζω το μουσείο Victoria and Albert για τη δημιουργία αυτής της έκθεσης και της έκδοσης στο πλαίσιο αυτής που με έμαθε να ενδιαφέρομαι και να προβληματίζομαι κάθε φορά πού, πώς και από ποιον φτιάχνονται τα ρούχα που επιλέγω. Ανεξάρτητα από την κοινωνική ή οικονομική θέση του καθενός μας, όλοι μπορούμε να ντυθούμε και να ψωνίζουμε πιο προσεκτικά και κυρίως βιώσιμα. Είναι τόσο σημαντικό και επίκαιρο που τώρα αντιλαμβανόμαστε εκ νέου τι σημαίνει να ντύνεσαι και να καταναλώνεις. Εξερευνώντας την περίπλοκη και πολυδιάστατη σχέση της μόδας με τον φυσικό κόσμο, νομίζω ότι αν πρόκειται να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας και τον τρόπο που καταναλώνουμε, πρέπει να υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας τι πραγματικά εκτιμούμε και τι αγαπάμε στη φύση. Ένας πολύ ανθρώπινος τρόπος με τον οποίο έχουμε εκφράσει τη χαρά μας για τη φύση, την ευχαρίστησή μας για αυτήν, την περιέργειά μας να μάθουμε περισσότερα για τη φύση είναι μέσω των υφασμάτων και της μόδας!
Εύχομαι η έκθεση αυτή ή αντίστοιχες να εξαπλωθούν με κάποιο τρόπο παγκόσμια και να εκπαιδεύσουν και ευαισθητοποιήσουν το κοινό αλλά και να συμβάλλουν στην παραγωγή μόδας, φιλικής προς το περιβάλλον, βιώσιμης και ηθικής.
Με υφασμάτινους χαιρετισμούς,
Ελευθερία xxx
